Programma van Heerlijk Helderdag

• Verwelkoming door Farida Barki
• Welkomstwoord door Julie Bynens, secretaris-generaal van het Departement Kanselarij en Buitenlandse Zaken
• Ludiek intermezzo door De Eenzamen

Tijdens de workshop komen de volgende vragen aan bod:

• Is heldere taal juridisch correct?
• Welke uitdagingen zijn er?
• Hoe kun je juridisch correct zijn en toch heldere taal gebruiken?

We tonen met een voorbeeld aan dat juridische correctheid en heldere taal elkaar niet uitsluiten. Daarna staan we op een interactieve manier stil bij de verschillende uitdagingen van juridische correctheid en heldere taal. Om te eindigen bespreken we een aantal tips.

Spreektaal, schrijftaal. Ze verschillen danig. In de audiovisuele media doen presentatoren en redacteurs er alles aan om spreektaal te schrijven.

Maar wat als je die gesproken taal niet of slecht hoort? Dan maken we van spreektaal weer schrijftaal: ondertiteling. Ondertiteling is geen letterlijke vertaling, tenminste meestal niet. Een ondertitelaar moet rekening houden met leescomfort, want horen gaat doorgaans ‘sneller’ dan lezen. Zo wordt ondertiteling eigenlijk inkorting en interpretatie. Bovendien krijgt een ondertitelaar een beperkt aantal karakters om de gesproken tekst om te zetten.

En wat als je sinds je geboorte doof bent en nooit klanken, zinnen of woorden hebt gehoord? Dan heb je meer aan gebaren. De Vlaamse Gebarentaal is een officieel erkende taal met een heel eigen syntaxis.

VRT wil rekening houden met de noden van alle kijkers, luisteraars en lezers. Daarom zorgt VRT Toegankelijkheid ervoor dat iedereen het aanbod comfortabel kan gebruiken.

In de ideale wereld zijn alle teksten duidelijk. Maar dat is niet voor iedereen voldoende, denk aan laaggeletterde of anderstalige lezers. Wil je hen bereiken? Dan moet je eenvoudige taal gebruiken. 

In de workshop van Wablieft leer je:

• Wat is eenvoudige taal? Wat is het verschil met duidelijke taal?
• Hoe schrijf je een eenvoudige tekst?
• Wanneer gebruik je eenvoudige taal, wanneer niet?

Opgroeien ontwikkelde samen met enkele partners ondersteunend materiaal voor professionals om de dienstverlening aan uiteenlopende gezinnen te versterken. Zo kwamen de leermodules Geletterdheid en Gesprekswijzer tot stand. Die leermodules zijn breed toegankelijk en kunnen ongetwijfeld andere organisaties inspireren. Benieuwd naar de leermodules? Tijdens deze workshop krijg je de kans om de leermodules te verkennen en kun je in dialoog gaan met de ontwikkelaars en de andere deelnemers.

In opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en de Taalunie hebben de Universiteit Utrecht en Hogeschool Arnhem en Nijmegen gezamenlijk de begrijpelijkheid van overheidsteksten gemeten. Bijzonder daarin is de combinatie van drie methodes: automatische tekstanalyse (LiNT), checkgesprekken (door communicatieprofessionals van de overheid) en lezersonderzoek (variërend in achtergrond en leesvaardigheid). De monitor geeft inzicht in begrijpelijkheid, toepasbaarheid en beleving van de teksten. Ruim 70 overheidsorganisaties hebben teksten aangedragen over betalen of zorg die burgers op papier of online tegenkomen in hun overheidscontact. De monitor laat zien dat voor het merendeel van de teksten minimaal 30% van de Nederlandse bevolking moeite heeft om ze te begrijpen. Welke aspecten bemoeilijken de begrijpelijkheid? Hoe kun je ervoor zorgen dat de teksten begrijpelijker worden en dat lezers makkelijker hun weg erin vinden? In deze lezing lichten Wouter Sluis-Thiescheffer en Mischa Corsius toe welke resultaten uit het vervolgonderzoek naar voren zijn gekomen.

In tijden van arbeidsmarktkrapte is het cruciaal om als (overheids)organisatie het juiste talent aan te trekken. Het is dus belangrijk om aantrekkelijke en wervende vacatures op te stellen. Die vacatures kunnen echter onbedoeld bepaalde groepen uit de samenleving afschrikken, zelfs als die kandidaten wél geschikt zijn voor de functie. Organisaties kunnen dus zeker baat hebben bij een grondige en kritische analyse van de taal in hun vacatures. In deze lezing vat Aylin Koçak haar onderzoeksbevindingen daarover samen en geeft ze praktische aanbevelingen voor het opstellen van vacatures die geen talent afschrikken.

In deze workshop geeft Karen Deschamps een overzicht van de belangrijkste tips op het vlak van genderbewust taalgebruik, onder andere voor voornaamwoorden, persoonsnamen en aansprekingen in brieven of mails. Genderbewust taalgebruik houdt in dat je weloverwogen taalkundige keuzes maakt om ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht gender of sekse, zich kan herkennen in een tekst en zich gerespecteerd voelt.

Sommige woorden roepen emoties op die we niet voelen bij andere woorden. Welke woorden triggeren ons en waarom? Welke betekenis geven we aan die woorden en is dat puur persoonlijk? Aan de hand van een gespreksvorm kijken we naar verschillende perspectieven en zoeken we naar elementen die de betekenis van woorden beïnvloeden.

In deze presentatie delen we de resultaten van een experiment binnen het Tetra-project UNTAPPED (untapped.be), waarbij we enkele uiteenlopende benaderingen hebben getoetst om teksten aan de hand van ChatGPT te verbeteren zodat ze een ruimer publiek aanspreken.

Onze uitdaging: het uitwerken van een eenvoudige, laagdrempelige aanpak die naadloos alle aspecten van inclusief schrijven kan integreren, zoals helder, gevoelig en toegankelijk taalgebruik. We delen onze vaststellingen over de mogelijkheden en beperkingen van ChatGPT op technisch vlak en vanuit het perspectief van de experts aan wie we ons experiment hebben voorgelegd. 

Hoe benoem je iemand met een migratieachtergrond? Hoe spreek je over iemands huidskleur? Welke woorden schuren? Welke voelen prettig aan? Waar komen die gevoeligheden vandaan? Dat soort vragen komen aan bod in de publicatie Woorden in Beweging. De publicatie is het resultaat van een zoektocht bij ORBIT vzw, Broederlijk Delen en Welzijnsschakels vzw om gelijkwaardig en verbindend te spreken over migratie en superdiversiteit. De publicatie bevat onder meer een verklarend lexicon met handvatten en reflecties over hoe we het soms anders kunnen zeggen.

In deze sessie kom je te weten hoe Woorden in Beweging tot stand is gekomen, wat de initiatiefnemers hebben geleerd uit het traject en wat de publicatie voor jouw organisatie kan betekenen.

Wist je dat één op de zeven volwassenen in Vlaanderen het erg moeilijk heeft met het lezen van deze tekst? Hoe zorg je ervoor dat je communicatie ook toegankelijk is voor laaggeletterde volwassenen? Annelien Mallems en Ward Sulmont vertellen je meer over laaggeletterdheid, vanuit de praktijk van Ligo, Centra voor Basiseducatie.

De digitale wereld heeft zijn eigen taal, waarin woorden vaak abstract en Engelstalig zijn. Hoe leg je digitale begrippen uit aan een digistarter? Welke woorden gebruik je en welke beter niet? In deze sessie krijg je heel praktische tips over hoe je de digitale wereld begrijpelijk kunt uitleggen aan anderen, en inspirerend materiaal waarin we dat zelf in de praktijk brengen.

Heerlijk heldere bewonersbrieven: iedereen wil ze, maar niemand heeft de tijd om er iedere keer weer veel werk in te stoppen. In Gent hebben we daarom gezocht naar een manier:

1. om onze bewonersbrieven toegankelijker te maken voor onze lezers
2. om het de diverse stadsdiensten tegelijk ook makkelijker te maken om ze te schrijven.

Dat is een oefening geworden met veel aandacht voor taal, lay-out, organisatie en structuur. En met aandacht voor álle betrokkenen: niet alleen de doelgroep en de auteurs, maar ook leidinggevenden en bestuur moesten zich kunnen vinden in onze voorstellen.

Benieuwd? Kom er alles over te weten in onze workshop:

• In het eerste deel vertellen we over het project, tonen we de sjablonen en beantwoorden we je vragen.
• In het tweede deel kun je zelf de sjablonen uittesten door samen met andere deelnemers oude brieven in de sjablonen te laten passen. Breng daarvoor gerust je eigen brieven mee.

Farida Barki (moderator), Carolien Oosterlinck, Geertje Slangen, Veerle Van den Broeck, Bavo Van Landeghem, Leen De Bolle

Uitreiking Heerlijk Helderprijs door Jan Jambon, minister-president van de Vlaamse Regering