Wat is duidelijke taal? En wat is het niet?

Daar begint het vaak al: veel mensen hebben een verkeerd beeld van duidelijke taal. Ze verwarren het met eenvoudige taal. Een voorbeeld:

De eerste tekst noemen wij bij Wablieft ‘eenvoudige taal’. Dat niveau is voor sommige lezers een noodzaak. Denk aan laaggeletterde lezers en anderstaligen die pas Nederlands leren. Schrijf je een tekst die specifiek voor hen bedoeld is? Dan is dat een prima niveau. De kranten die wij maken bij Wablieft, zitten op dat niveau en iets hoger.

Schrijf je voor een breed publiek? Dan gebruik je het best een ander taalniveau. Wij pleiten voor de tweede tekst. We gebruiken voor deze teksten de term ‘duidelijke taal’. Ze zijn voor iedereen vlotter leesbaar, ongeacht welk leesniveau je hebt.

Vegen we daarmee alle zogenaamd moeilijkere teksten van tafel? Absoluut niet. Geniet jij ervan om ‘s avonds boeken te lezen met zinnen van een halve bladzijde? Dat is jou helemaal gegund. Praat jij op het werk een taal die ik niet begrijp? Dat is logisch. Vaktaal onder collega’s is gewoon een efficiënte manier van communiceren. Maar blijf je ervan bewust dat jouw lezer wellicht niet mee is.

Ook opgeleide lezers geven de voorkeur aan duidelijke teksten.

Voordelen van duidelijke taal

Oké, dat is helder. Klaar om de weerstand van je collega’s aan te pakken. Wat zeg ik? Ik draai de weerstand om naar voordelen. Ik heb namelijk mijn cape nog aan.

Je bereikt een grotere doelgroep

“Mijn tekst is niet voor laaggeletterden”, zegt je collega misschien. Dat zou weleens anders kunnen uitpakken. Eén op de zes volwassen Vlamingen is laaggeletterd. Zij zijn onvoldoende taal-, reken- of ICT-vaardig om zelfstandig te functioneren in de maatschappij. Schrijf je teksten voor het grote publiek? Dan schrijf je hoogstwaarschijnlijk ook voor laaggeletterde lezers. Zij halen uit een tekst in duidelijke taal nog heel wat informatie. Uit een moeilijke tekst weinig tot niets.

Niemand ontcijfert graag onduidelijke teksten

“Maar mijn tekst is ook voor opgeleide lezers. Ze zullen zich beledigd voelen.” Dat zegt een andere collega misschien. Of: “We mogen het toch niet te gemakkelijk maken, we gaan de taal verarmen.” Met permissie, maar onduidelijke teksten zijn vaak gewoon onduidelijke teksten. Niks rijke taal. Dat zeg ik niet alleen, dat zeggen ook Eric Martinez, Francis Mollica en Edward Gibson. “Het is niet de moeilijke inhoud die juridische overeenkomsten zo onbegrijpelijk maken, maar wel de slechte schrijfstijl.” Zij wonnen met hun onderzoek* de Ig-Nobelprijs voor de literatuur in 2022.

Ook opgeleide lezers geven de voorkeur aan duidelijke teksten. Het is niet omdat je leesvaardig bent, dat je graag onduidelijke brieven ontcijfert.

Je komt verstandig en overtuigend over

“We moeten professionaliteit uitstralen. Onze teksten moeten correct en genuanceerd zijn.” Ook dat heb je wellicht al gehoord.

Maar stel: je bent ernstig ziek, en je kan kiezen tussen twee dokters van hetzelfde gespecialiseerde ziekenhuis. Dokter A geeft een uitleg die je begrijpt en geeft duidelijke antwoorden op je vragen. Dokter B gebruikt enkel vaktaal tegen je. Welke dokter kies je?

In tegenstelling tot wat je collega’s misschien denken, is complexe taal niet evenredig met intelligentie. Wellicht kies je dokter A. Waarmee meteen bewezen is dat iemand die helder communiceert, niet minder intelligent overkomt. Zelfs integendeel. Ik zou me niet in de handen van een onverstandige dokter gooien.

"Als je verstandig en overtuigend wil overkomen, dan helpt ingewikkelde taal je niet", zegt de Nederlandse gedragspsychologe Chantal van der Leest. “Gewoon normale woorden schrijven dus, vooral als je wil dat je lezers ook nog iets oppikken van wat je probeert te vertellen. Moet je een advies schrijven of iets ingewikkelds uitleggen aan een ander? Stel je dan voor dat je het aan een buurman of familielid uitlegt. Praat je dan ook zo?”

Ik zou het niet beter kunnen zeggen.

Katrien Janssens – redacteur en trainer duidelijke taal bij Wablieft

 Extra tips van Wablieft vind je op de website over duidelijke taal.