Hoe doe je aan opkomstbevordering? Tips voor communicatie
Je hebt als overheid of organisatie beslist in te zetten op opkomstbevordering. Maar hoe pak je dat nu precies aan? Wat werkt wel en wat niet?
Mensen motiveren om naar de stembus te trekken is niet enkel een taak voor de politieke partijen vinden prof Bram Wauters (Gaspar, UGent) en Prof. Dr. Sofie Marien (KU Leuven). Zij pleiten dat ook de overheid haar rol hierin opneemt (meer informatie daarover lees je in dit artikel). Bovendien gaat het om meer dan louter informeren. Je moet de mensen ook motiveren. Al heel wat middenveldorganisaties gingen aan de slag en zetten initiatieven op poten.
Wil je meer doen? In dit artikel brengen we tips uit een webinar met Bram Wauters en Aart Paardekooper (Pro Public) en de toelichting van Prof. Dr. Sofie Marien op de studiedag ‘Genoeg gestemd’ samen.
1. Ga in gesprek met het stille midden
Als je de opkomst wil bevorderen moet je je focussen op de twijfelaars. Maar wat doet hen nu net twijfelen? Wat houdt hen tegen en wat kan jij er met communicatie aan doen? Om dat in kaart te brengen is het nuttig om met de twijfelaars in gesprek te gaan. Zoek het niet te ver, waarschijnlijk lopen er binnen je organisatie twijfelaars rond. Spreek hen aan.
2. Maak de burger bewust van het belang van het lokale niveau
Het lokaal bestuur heeft een grote en directe invloed op het dagelijkse leven van de inwoners. Maar niet iedereen is zich daar altijd van bewust. Denk maar aan de impact op publieke ruimte, veiligheid, dienstencentra, fuifzalen, kinderopvang …
3. Benader burgers persoonlijk en spreek hen aan op hun burgerzin
Persoonlijk contact is veel sterker dan eender welke campagne. In Nederland bleek een persoonlijke brief van de burgemeester een groot effect te hebben. In België is de burgemeester geen politiek neutraal persoon, maar dan kan je bijvoorbeeld de algemeen directeur de brief laten ondertekenen. Een andere manier om neutraal te werken is door de communicatie te laten ondertekenen door alle grote lijsttrekkers.
Sommige Nederlandse gemeenten verspreidden de boodschap van de burgemeester ook online. Bekijk hier enkele voorbeelden:
4. Pas je boodschap aan de twijfelaars aan
Gebruik in je communicatie geen woorden die overtuigde stemmers gebruiken zoals ‘jij gaat toch ook stemmen?’ Die kernboodschap bevestigt alleen de mensen die toch al van plan waren om te komen. Je moet dus de twijfelaars in het midden aantrekken. Denk maar aan een boodschap als ‘misschien weet je nog niet of je gaat stemmen …’. Verwijs daarna naar extra informatie.
5. Kies de juiste ambassadeurs
Werk je met ambassadeurs op het lokale niveau? Dat is een goede keuze die inspeelt op herkenbaarheid. Maar kies wel de juiste. Iemand die vol overtuiging gaat stemmen is misschien niet voor iedere burger herkenbaar. Iemand die zelf twijfelde, maar uiteindelijk toch beslist te gaan stemmen, weer wel.
Enkele voorbeelden uit Nederland:
- Gemeente Ridderkerk (let erop dat ze hier ook bewustmaken van het belang van het lokale niveau)
- Gemeente Haarlem
6. Speel in op de keuzevrijheid van de burger
De burger kan nu zelf beslissen of die al dan niet gaat stemmen. Autonomie speelt een belangrijke rol. Het woord ‘moeten’ zorgt voor weerstand. In Nederland ondervonden ze dat de tekst aanpassen en inspelen op de autonomie van de kiezer voor meer kiezers zorgde (Unravel).
7. Extra focus op eerste stemmers (jongeren)
Veel burgers stemmen omdat ze het gewoon zijn om te stemmen. Jongeren die net 18 worden, stemden nog nooit. In 2024 gaat het om een miljoen jongeren die voor het eerst stemmen. 800.000 daarvan stemmen volgend jaar enkel lokaal (omdat ze nog geen 18 zijn bij de verkiezingen in juni).
Het is dus ook de eerste generatie die nooit opkomstplicht voor de lokale verkiezingen zal kennen. Wie nu gaat stemmen, zal waarschijnlijk in 2030 opnieuw een stem uitbrengen. Zet dus extra in op die jongeren. Zo wordt stemmen ook voor hen een gewoonte die ze meenemen naar verdere verkiezingen.
Heel wat middenveldorganisaties focussen zich op de jongeren. Bekijk zeker eens de initiatieven die er al zijn.
8. Maak van stemmen een sociaal gebeuren
Zien stemmen doet stemmen. Is er nog iets te doen rond de stembureaus? Maak een feest van de democratie. Zo toon je niet enkel dat er verkiezingen zijn, je geeft burgers een bijkomende reden om naar een stemlokaal te gaan. Bovendien verhoogt het de zichtbaarheid van stembureaus zodat het voor sociale druk zorgt. Je kan bijvoorbeeld de jeugdbewegingen vragen om iets te organiseren. Of organiseer eens gegidste wandelingen zoals ze deden bij Gemeente Wijdemeren in Nederland.
9. Maak stemmen toegankelijk
Hoe minder drempels burgers ondervinden, hoe gemakkelijker ze de weg vinden naar het stembureau. Voorzie voldoende nabije stembureaus, voorzie informatieavonden of vormingspakketten …
Om informatie te verspreiden, ontwikkelde gemeente Heemskerk uit Nederland een verkiezingskrant: met een overzicht van de partijen en hun standpunten, informatie over de verkiezingen, waar de stembureaus gelegen zijn enzovoort.
10. Begin niet te vroeg met communiceren
Wij zijn allemaal lang van tevoren bezig met de verkiezingen omdat we een grote interesse hebben of gewoon in deze context werken. Maar een gewone burger ligt daar niet zo ver van tevoren van wakker. Uit Nederlands onderzoek blijkt dat de communicatie pas effectief wordt nadat de uitnodigingsbrief bij de burger in de bus viel. Begin dus pas met communiceren een maand voor de verkiezingen.
Nadenken over de communicatie doe je natuurlijk al vroeger. Maar dat doe je duidelijk al, anders las je dit artikel niet 😉
Na de verkiezingen: evalueer
Gebruik je verschillende manieren om de opkomst te bevorderen? Dan is het belangrijk om ook even het effect na te gaan: hoe bekend en duidelijk was elk middel? In welke mate droeg het bij om wel of niet te kiezen?
Geen heel gemakkelijke opdracht om te achterhalen, maar wel een analyse van onschatbare waarde. Waren jullie inspanningen nodig? Hoeveel uren hebben jullie gespendeerd aan deze opdracht? Heeft het iets uitgehaald? Kan je iets aanpassen aan de strategie? Het zijn waardevolle inzichten om mee te nemen naar de verkiezingen binnen zes jaar.
Wil je meer lezen?
Ben je op zoek naar extra informatie? Lees ook dit artikel op Sociaal.net 'hoe mensen motiveren om te stemmen' van Eef Jonkers. Zij zocht in haar masterproef sociaal werk (UAntwerpen) uit hoe je mensen in een kwetsbare positie kan motiveren om te stemmen.
Jouw praktijk delen?
Zetten jullie als communicatiedienst extra in op opkomstbevordering? Wat doe je wel en wat doe je niet? Of heb je nog vragen voor je communicatiecollega’s? Je kan ze stellen in de Kortommunity.
Vragen of opmerkingen bij dit artikel? Mail naar ymke@kortom.be
